بررسی تأثیر ضد قارچی عصاره گیاه کبیکج جهت حفاظت آثار کاغذی تاریخی

هدف: هدف این پژوهش، بررسی خاصیت ضد قارچی و قدرت مهارکنندگی گیاه کَبیکَج در برابر مهم­ترین قارچ‌های مخرب آثار کاغذی مانند گونه‌های آسپرژیلوس نایجر، آسپرژیلوس فومیگاتوس، آسپرژیلوس فلاووس، پنیسیلیوم، و کلادوسپوریوم ­است. روش و رویکرد پژوهش: روش پژوهش، تجربی-آزمایشگاهی بوده و روش یافته ­اندوزی، مطالعات کتابخانه­ ای و آزمایشگاهی است. غلظت‌های مناسب بر مهار رشد قارچ‌ها، با روش ترکیب دو عصاره آبی و هیدروالکلی در محیط کشت سابورود دکستروز آگار تعیین شد.­ برای سنجش قدرت بازدارندگی عصاره‌ها بر روی کاغذ، نمونه ­های کاغذ فیلتر پیرسازی شده در سه گروه کنترل، آغشته شده به عصاره آبی و هیدرو الکلی، با سوسپانسیون‌های قارچی تلقیح شد و تأثیر عصاره ها  بر روی ساختار کاغذ با آزمون‌های تعیین میزان اسیدیته، مقاومت­ کششی، رنگ­سنجی، و آنالیز دستگاهیATR-FTIR مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش: با توجه به نتایج آزمایش‌ها، گیاه کَبیکَج قدرت مناسبی در کنترل رشد عوامل قارچی دارد. در نمونه‌های کاغذی آغشته به عصاره آبی در نسبت1:20، و در نمونه‌های کاغذی آغشته به عصاره هیدروالکلی تا نسبت1:180، عصاره گیاه به­طور کامل مانع رشد هر پنج گونه قارچی شد. بیشترین حساسیت به عصاره‌ها در جنس پنیسیلیوم و کلادوسپوریوم مشاهده شد که درصد بازدارندگی عصاره هیدروالکلی با غلظت 1:200 در جنس پنیسیلیوم 57/99 درصد، و کلادوسپوریوم 78/99 درصد بود. پس از پیرسازی در نمونه‌های کاغذی تیمار شده با هر دو عصاره، میزان pH حدود4/0واحد کاهش یافت. براساس نتایج رنگ­سنجی، با افزایش پارامتر(زرد-آبی) شدت زرد­شدگی با کاهش پارامتر (روشنایی-تاریکی) تیرگی کاغذ بیشتر شد. پس از پیرسازی، در نمونه ­های تیمار شده با عصارة آبی، حدود 46/0واحد و عصاره هیدروالکلی حدود41/0 واحد، کاهش مقاومت کششی مشاهده شد. به­ طورکلی، عصاره هیدروالکلی، در مقایسه با عصاره آبی، قدرت بیشتری در مهار رشد قارچ و تأثیرات رنگی، و کاهش مقاومت کششی کمتری داشته است.